Jacek Malczewski (adopcja) (1854-1929), Siła źródła (Zatruta studnia), 1914

Biogram
W nieukończonej kompozycji powstałej w lipcu 1914 roku Jacek Malczewski ukazał młodą kobietę, wspartą o kołowrót studzienny, z uśmiechem patrzącą przed siebie. Być może dostrzega w oddali kogoś bliskiego i czeka na utrudzonego wędrowca lub powracającego z Syberii wygnańca, aby ofiarować mu łyk zimnej, orzeźwiającej wody. Na belce, która podpiera daszek nad studnią, wisi bowiem brunatno-zielony płaszcz, który przypomina szynel wojskowy, jeden z ulubionych rekwizytów artysty.

Wyobrażenie studni ze stojącymi przy niej postaciami zaczerpnął Malczewski z tradycji ikonograficznej tematu rozmowy Chrystusa i Samarytanki (Ewangelia wg św. Jana, 4). Inspiracją dla malarza mógł być również mit o Narcyzie opowiedziany w „Metamorfozach” Owidiusza. Jeszcze inna interpretacja tematu odsyła do prastarych wierzeń, odnoszących się do źródła życia i wody żywej.

Młoda kobieta, śmiało poglądająca przed siebie, może być również interpretowana jako Polonia. Malczewski, jak większość Polaków, z nadzieją patrzył na narastający konflikt polityczny państw zaborczych w lecie 1914 roku. W takim wypadku obraz miałby więc wydźwięk patriotyczny.

Obraz pozostał niedokończony prawdopodobnie z powodu wybuchu I wojny światowej i wyjazdu artysty do Wiednia w październiku 1914 roku. Obecny, wtórny tytuł, sprzyja wielości interpretacji i dowolności analiz, mieszczących się jednak w narracji wizualnej całej twórczości Jacka Malczewskiego. Motyw studni i źródła był wielokrotnie podejmowany przez artystę.